Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, với tiềm năng to lớn về điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, hành lang pháp lý cho năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức, bao gồm sự phân mảnh, thiếu nhất quán và không đáp ứng được tốc độ phát triển nhanh chóng của các loại hình điện mới. Điều này đang trở thành rào cản kìm hãm dòng vốn đầu tư và gia tăng rủi ro chính sách đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Về tiềm năng năng lượng tái tạo, Việt Nam có khả năng sản xuất điện mặt trời lên đến 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt tập trung ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Ngoài ra, theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam cũng có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, ước đạt 513.360 MW. Những con số này cho thấy tiềm năng to lớn mà Việt Nam có thể tận dụng để phát triển năng lượng tái tạo.
Tuy nhiên, các chuyên gia chỉ ra rằng, chính sách năng lượng tái tạo tại Việt Nam đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Thêm vào đó, hệ thống truyền tải hiện tại chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo.
Nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch năng lượng. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp về việc ưu tiên phát triển năng lượng sạch.
Các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng tái tạo cho rằng, Việt Nam cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch mà còn thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, và cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.
TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhận định rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng nhấn mạnh rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết để giải quyết những bất cập và sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giúp giải quyết các thách thức chính sách mà còn là hiện thực hóa quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu. Với những nỗ lực này, Việt Nam có thể tận dụng tối đa tiềm năng năng lượng tái tạo của mình, đóng góp vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế và bảo vệ môi trường.
