Cuộc đời của tỷ phú Viên Bảo Cảnh đã trở thành một bài học kinh điển và sâu sắc cho cộng đồng doanh nhân trên toàn thế giới. Xuất phát từ một gia đình nông dân nghèo khó ở vùng quê Liêu Ninh, ông đã không ngừng phấn đấu và cuối cùng vươn lên trở thành một trong những tỷ phú quyền lực và trẻ nhất Trung Quốc. Tuy nhiên, sự thành công chóng mặt của ông đã không đi đôi với sự khiêm nhường và liêm chính, mà thay vào đó là lòng tham vô độ và những quyết định tồi tệ đã dẫn ông đến bi kịch.
Viên Bảo Cảnh sinh năm 1966 tại tỉnh Liêu Ninh. Với xuất thân từ gia đình nghèo, ông đã sớm hình thành ý chí kiên cường và khát vọng đổi đời mãnh liệt. Sau khi tốt nghiệp Đại học Chính pháp Trung Quốc, ông được cấp “bát cơm vàng” tại một ngân hàng nhà nước. Tuy nhiên, chỉ ba năm sau, với khao khát làm giàu và tinh thần doanh nhân mãnh liệt, ông đã từ bỏ công việc ổn định để dấn thân vào thương trường với hai bàn tay trắng và 20 vạn Nhân dân tệ (NDT) vay mượn.
Ông thành lập công ty buôn nông sản ở Bắc Kinh, một quyết định bị nhiều người chế giễu là ‘bỏ bát cơm vàng đi bán khoai’. Tuy nhiên, chỉ trong vòng sáu tháng, Viên Bảo Cảnh đã chứng minh được tầm nhìn của mình bằng lợi nhuận hơn 2 triệu tệ, mở ra một con đường làm giàu trải đầy ‘thảm đỏ’.
Không dừng lại ở đó, ông tiếp tục đầu tư vào thị trường chứng khoán khi nó còn non trẻ và dễ biến động. Ông thâu tóm các ‘vỏ công ty’ – doanh nghiệp sắp phá sản hoặc đang cổ phần hóa, rồi tái cấu trúc, khuếch trương giá cổ phiếu và bán ra kiếm lời. Với tầm nhìn sắc bén và sự quyết đoán, Tập đoàn Kiện Hạo (Jianhao Group) của Viên Bảo Cảnh đã nắm quyền kiểm soát hơn 60 công ty, đưa tổng tài sản cá nhân của ông lên hơn 30 tỷ NDT (gần 4,3 tỷ USD theo tỷ giá hiện tại). Viên Bảo Cảnh được truyền thông ca ngợi là ‘ông vua thâu tóm’ hay ‘doanh nhân kiểu mẫu’ của Trung Quốc trong giai đoạn cải cách.
Ở đỉnh cao của sự nghiệp, ông không chỉ là một trong những tỷ phú trẻ nhất và quyền lực nhất Trung Quốc trước tuổi 40, mà còn được biết đến với lòng hảo tâm khi lập quỹ học bổng giúp đỡ hàng nghìn học sinh nghèo. Tuy nhiên, đứng trên đỉnh cao danh vọng và quyền lực, ít ai ngờ rằng Viên Bảo Cảnh lại bắt đầu một vết trượt dài dẫn đến bi kịch.
Năm 1996, một khoản đầu tư lớn vào thị trường hàng hóa kỳ hạn ở Thành Đô thất bại, khiến ông thiệt hại hơn 90 triệu NDT. Viên Bảo Cảnh tin rằng mình bị doanh nhân Lưu Hán, một đối thủ kinh doanh máu mặt có liên hệ ngầm với xã hội đen, gài bẫy. Lòng thù hận đã khiến ông đưa ra một quyết định tồi tệ: thuê người em thân thiết Vương Hưng ám sát Lưu Hán. Kế hoạch bất thành, nhưng bí mật này lại trở thành con dao hai lưỡi. Vương Hưng sau đó quay sang tống tiền Viên Bảo Cảnh, đẩy ông vào thế bí.
Lo sợ bị lật tẩy, thay vì tìm đến pháp luật, Viên Bảo Cảnh lại chọn con đường tội lỗi hơn: ông ra lệnh sát hại chính Vương Hưng. Vụ án mạng của Vương Hưng cuối cùng đã phơi bày toàn bộ âm mưu đen tối. Khi cơ quan chức năng điều tra mở rộng, mọi bằng chứng đều hướng về Viên Bảo Cảnh là kẻ chủ mưu trong đường dây giết người.
Từ một ‘doanh nhân huyền thoại’, ông chính thức trở thành ‘bị cáo giết người có tổ chức’, gây chấn động cả Trung Quốc. Năm 2003, Viên bị bắt giữ. Tòa án xác định ông là chủ mưu trong vụ giết người có tổ chức, động cơ vì tư thù và lo ngại bị phản bội. Bất chấp danh tiếng từng là người sáng lập quỹ học bổng giúp sinh viên nghèo, Viên không tránh khỏi sự nghiêm khắc của pháp luật.
Trước tòa, mọi lời biện minh đều trở nên vô nghĩa khi bằng chứng buộc tội ông quá rõ ràng. Khi bị tuyên án tử hình, Viên Bảo Cảnh và gia đình đã đưa ra một đề nghị gây sốc: chuyển nhượng quyền sở hữu mỏ dầu trị giá khoảng 49,5 tỷ NDT (tương đương hàng tỷ USD) ở Indonesia cho chính phủ để xin được giảm nhẹ tội. Đề nghị này đã gây ra tranh cãi lớn và khiến án tử hình của ông bị hoãn trong một thời gian ngắn.
Như một lời kết đanh thép cho mọi hành động phạm tội, Tòa án Tối cao Trung Quốc đã đưa ra tuyên bố: ‘Không ai có thể dùng tiền để xóa tội giết người’. Vào ngày 17 tháng 3 năm 2006, Viên Bảo Cảnh chính thức bị thi hành án tử hình bằng tiêm thuốc độc tại Liêu Dương, cùng với hai người em trai của mình là Viên Bảo Kì và Viên Bảo Sâm vì liên quan đến vụ án.
Ông trở thành tỷ phú đầu tiên của Trung Quốc phải chịu án tử hình vì tội giết người. Câu chuyện về Viên Bảo Cảnh vẫn thường được nhắc lại ở Trung Quốc như một bài học cảnh tỉnh sâu sắc. Nó là minh chứng rõ ràng cho việc: dù có xuất thân nghèo khó hay tài năng phi thường đến đâu, khi lòng tham lấn át lý trí và đẩy con người vào vòng xoáy tội lỗi, mọi hào quang đều có thể sụp đổ trong chớp mắt.
Điều đáng nói hơn, không có số tiền nào, dù là hàng tỷ USD, đủ lớn để mua chuộc công lý. Viên Bảo Cảnh đã phải trả một cái giá quá đắt cho những sai lầm của mình, nhưng câu chuyện của ông có lẽ sẽ là một lời cảnh tỉnh đanh thép cho nhiều người về sự nguy hiểm của lòng tham và tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp luật.
