Người dân sống gần Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Trị, đã thấy sự thay đổi tích cực trong cuộc sống của họ thông qua các chương trình hỗ trợ sinh kế nhằm giảm sự phụ thuộc vào rừng và tăng cường bảo vệ thiên nhiên. Ông Đinh Xuân Hòa, một cư dân tại xã Bố Trạch, đã nhận được hỗ trợ 4 đàn ong để nuôi ong lấy mật vào năm 2021. Với vị trí thuận lợi gần Vườn Quốc gia và diện tích nhà ở rộng rãi, đàn ong của ông đã phát triển tốt, mang lại nguồn thu nhập ổn định từ mật ong và giúp gia đình ông không còn phải vào rừng đốn gỗ quý để bán như trước đây.

Tại thôn Tăng Hóa, xã Kim Điền, ông Cao Tiến Thân, 60 tuổi, đã bắt đầu một công việc mới là chăn nuôi gà. Trước đây, ông và gia đình của mình phụ thuộc vào việc đi rừng để kiếm sản vật bán. Tuy nhiên, từ năm 2024, gia đình ông đã được hỗ trợ 90 con gà giống để phát triển kinh tế ngoài nghề đi rừng. Ông đã tập trung chăm sóc gà, không chỉ để lấy thịt và trứng cho gia đình sử dụng mà còn bán cho người khác để trang trải sinh hoạt. Nhờ sự chăm chỉ, gia đình ông đã thoát nghèo và dần ổn định cuộc sống.

Trưởng thôn Tăng Hóa, Cao Thị Luận, cho biết trong năm 2024, hơn 20 gia đình trong thôn đã được Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng hỗ trợ sinh kế bằng gà giống. Đây là lựa chọn và đề xuất của chính người dân trong thôn. “Khi nhận được hỗ trợ, bà con rất vui mừng. Giá trị của con giống không quá lớn nhưng rất thiết thực để bà con trong thôn làm quen với việc kinh tế,” chị Cao Thị Luận chia sẻ.

Phó Chủ tịch UBND xã Kim Điền, Đinh Anh Tuấn, cho biết nhờ tuyên truyền, vận động và hỗ trợ sinh kế, người dân trong xã đã có công ăn việc làm ổn định. Hiện tại, trên địa bàn xã, các mô hình nuôi lợn lai rừng, gà địa phương đều mang lại thu nhập tốt. Điều này đã giúp giảm thiểu tình trạng người dân vào rừng đánh bắt động vật và khai thác gỗ trái phép.

Đến cuối năm 2024, các chương trình hỗ trợ sinh kế đã cung cấp cho người dân vùng lân cận hơn 122.500 cây giống các loại, 311 con heo giống, 61 con bò giống, 60 con dê giống, 14.700 con gà giống, và trên 100 đàn ong giống. Ngoài cung cấp cây và con giống, hỗ trợ kỹ thuật canh tác, ký hợp đồng bảo vệ rừng và đào tạo nghề du lịch, các chương trình còn hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng, cải thiện diện mạo của khu dân cư.

Mỗi năm, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng còn ký hợp đồng bảo vệ rừng với người dân ở thôn, bản vùng đệm, vùng lõi, và vùng giáp ranh. Điều này đã tạo việc làm cho người dân địa phương tham gia trực tiếp vào các hoạt động du lịch. So với trước đây, những tác động tiêu cực của người dân đến tài nguyên rừng đã được hạn chế ở mức tối đa. Thành công này là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương và Vườn quốc gia trong việc hỗ trợ sinh kế cho người dân, cũng như nâng cao ý thức của mỗi người dân trong việc bảo vệ và giữ gìn rừng di sản.

Trong những năm gần đây, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (VQG PN – KB) đã tích cực phối hợp với chính quyền các địa phương để triển khai các hoạt động tạo sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số (ĐBDTTS) sinh sống trong khu vực. Sự hỗ trợ này không chỉ giúp người dân nâng cao đời sống mà còn giảm áp lực lên tài nguyên rừng, cùng chung tay bảo vệ và phát triển rừng Di sản thiên nhiên thế giới.

VQG PN – KB là địa bàn sinh sống của 2 dân tộc thiểu số chính là Chứt và Bru – Vân Kiều. Đời sống của ĐBDTTS ở đây còn nhiều khó khăn, một số nơi thiếu đất sản xuất, và sinh kế của đồng bào chủ yếu phụ thuộc vào khai thác tài nguyên rừng. Để giải quyết vấn đề này, Ban Quản lý VQG PN – KB đã triển khai nhiều hoạt động hỗ trợ, tạo sinh kế cho đồng bào. Phó Giám đốc Ban Quản lý VQG PN – KB Đinh Huy Trí chia sẻ: ‘Chúng tôi nhận thức sâu sắc vai trò của ĐBDTTS trong việc tham gia bảo vệ và phát triển rừng. Vì vậy, cùng với sự quan tâm của tỉnh, những năm qua, Ban Quản lý VQG PN – KB phối hợp chặt chẽ với chính quyền các địa phương, dành nhiều nguồn lực để hỗ trợ, tạo sinh kế, cũng như xây dựng các công trình hạ tầng thiết yếu phục vụ đời sống cho đồng bào.’

Ông Bàn Văn Sơn, một tấm gương sáng trong phong trào người DTTS làm kinh tế giỏi, đã được hỗ trợ bởi dự án Bảo tồn và quản lý bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên khu vực PN – KB. Ông đã trồng một khu rừng trám và lim rộng hơn 6ha, phát triển tốt và tạo ra thu nhập ổn định. Ngoài ra, Ban Quản lý VQG PN – KB cũng đã ký hợp đồng giao khoán bảo vệ rừng đặc dụng với cộng đồng dân cư ở 9 bản trên địa bàn xã Thượng Trạch, với diện tích hơn 10 nghìn ha. Điều này vừa tạo ra thu nhập ổn định vừa gắn trách nhiệm của chính cộng đồng dân cư ĐBDTTS trong việc chung tay bảo vệ rừng.

Phó Chủ tịch UBND xã Thượng Trạch Nguyễn Trường Chinh cho biết, so với trước thì hiện nay, tác động trái phép của ĐBDTTS trên địa bàn xã đến tài nguyên rừng được hạn chế ở mức tối đa. Có được kết quả này là nhờ Ban Quản lý VQG PN – KB đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương làm tốt công tác hỗ trợ sinh kế cho đồng bào và chính bà con cũng nâng cao ý thức trong việc giữ rừng.

VQG PN – KB cũng đang tiếp tục đa dạng hóa các sản phẩm du lịch văn hóa, lịch sử, du lịch cộng đồng, trong đó có các sản phẩm du lịch gắn với đời sống văn hóa độc đáo của ĐBDTTS trong khu vực. Đây cũng được xem là một trong những giải pháp tạo sinh kế bền vững nhất đối với ĐBDTTS khi họ trực tiếp được tham gia, được hưởng nguồn thu nhập cao từ các sản phẩm du lịch đó.

Lãnh đạo VQG PN – KB cho biết, ngoài các hoạt động về du lịch, để tạo sinh kế bền vững cho ĐBDTTS trong khu vực, hiện nay, từ nguồn vốn của chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững và chương trình thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung bộ (ERPA), đơn vị tiếp tục hỗ trợ kinh phí cho các thôn, bản nâng cấp cơ sở hạ tầng và tạo sinh kế giúp người dân, đặc biệt là ĐBDTTS giảm nghèo bền vững.