Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Thực trạng phát triển nguồn nhân lực KH&CN ở Việt Nam cho thấy một số thành tựu đáng kể. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của đất nước vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế và thách thức cần được giải quyết. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Đặc biệt, khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này đòi hỏi sự đổi mới trong đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, một số giải pháp cần được thực hiện. Thứ nhất, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Thứ hai, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh. Thứ ba, cần tăng cường đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn. Cuối cùng, cần xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Việc đầu tư vào nguồn nhân lực KH&CN không chỉ giúp Việt Nam đuổi kịp với các nước khác trong khu vực mà còn giúp đất nước trở thành động lực phát triển mới trong thế kỷ 21. Thông tin thêm về các chính sách phát triển KH&CN của Việt Nam có thể được tìm thấy trên các trang web chính thức của Chính phủ.

Ngày 15/7, Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM phối hợp với Học viện Quản lý Giáo dục tổ chức khai giảng lớp bồi dưỡng trực tuyến ‘Nâng cao năng lực quản trị tài sản trí tuệ’ dành cho hơn 100 học viên thuộc ngành giáo dục TP.HCM. Mục tiêu của khóa học là nâng cao nhận thức và kỹ năng quản trị tài sản trí tuệ trong môi trường giáo dục, hướng tới việc biến các trường học không chỉ là nơi truyền đạt kiến thức mà còn là trung tâm đổi mới sáng tạo.

Ông Trần Trọng Tuyên, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản trị tài sản trí tuệ trong lĩnh vực giáo dục hiện nay. Theo ông, giáo viên không chỉ là người truyền đạt tri thức mà còn là người khơi nguồn sáng tạo, dẫn dắt thế hệ trẻ bước vào thế giới tri thức số, nơi mỗi ý tưởng đều có thể trở thành một tài sản quý giá. Ông Tuyên cũng cho rằng, từ những sáng kiến giảng dạy, giáo trình đổi mới, đến các sản phẩm nghiên cứu khoa học trong nhà trường, tất cả đều có thể trở thành tài sản trí tuệ nếu được quản trị đúng cách. Điều này giúp các trường trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và hình thành văn hóa sở hữu trí tuệ trong cộng đồng.

PGS.TS Phạm Văn Thuần, Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục, cho biết khóa học này sẽ cung cấp cho học viên kiến thức và kỹ năng quản trị tài sản trí tuệ trong môi trường giáo dục. Thông qua khóa học, học viên sẽ được cập nhật kiến thức pháp luật, kỹ năng bảo hộ, khai thác và thương mại hóa tài sản trí tuệ. Khóa học kéo dài 8 buổi trực tuyến với 6 chuyên đề về nhận diện tài sản trí tuệ, quyền sở hữu trí tuệ trong cơ sở giáo dục, xác lập quyền đối với tài sản trí tuệ, thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại các cơ sở giáo dục.

Học viên sẽ được cấp giấy chứng nhận sau khi hoàn thành khóa học và đạt yêu cầu. Qua đó, học viên có thể áp dụng kiến thức và kỹ năng mới vào công việc, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành giáo dục TP.HCM. Khóa học này cũng thể hiện sự quan tâm của Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM và Học viện Quản lý Giáo dục trong việc nâng cao năng lực quản trị tài sản trí tuệ, từ đó đóng góp vào sự phát triển của hệ thống giáo dục thành phố.

Để biết thêm thông tin về khóa học và chương trình đào tạo, vui lòng truy cập https://www.hvqlgd.vn hoặc liên hệ với Học viện Quản lý Giáo dục.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh rằng Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cần phải dám nghĩ, dám làm và tiên phong trong nghiên cứu cơ bản và công nghệ chiến lược để tạo bước đột phá và xây dựng thương hiệu khoa học công nghệ quốc gia.

Tại buổi làm việc với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã đánh giá cao những thành tựu mà Viện đã đạt được trong nhiệm kỳ 2020-2025. Trong thời gian này, Viện đã công bố hơn 12.000 công trình khoa học, trong đó có 8.400 công bố quốc tế. Viện cũng đã được cấp 292 bằng sở hữu trí tuệ, trong đó có 9 bằng độc quyền sáng chế quốc tế. Ngoài ra, Viện Hàn lâm đã dẫn đầu cả nước về chỉ số chuyển đổi số (DTI) và được tổ chức Clarivate trao tặng giải thưởng ‘Dẫn đầu đổi mới sáng tạo khu vực Nam Á và Đông Nam Á’ năm 2021-2022.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh rằng Viện Hàn lâm cần tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm, bao gồm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và công nghệ chiến lược; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại. Viện cần tạo điều kiện cho các chuyên gia, nhà khoa học hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh, đầu tư cơ sở vật chất tốt và không hạn chế về tiền.

Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra một số hạn chế của Viện, bao gồm một số lĩnh vực chưa phát triển đồng đều, chưa bắt kịp xu hướng công nghệ lõi và mũi nhọn; việc ứng dụng nghiên cứu còn hạn chế; và công tác thu hút nhân lực chất lượng cao còn khó khăn.

Trong phương hướng của nhiệm kỳ 2025-2030, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đặt mục tiêu tăng 50% công bố quốc tế uy tín; làm chủ 30 công nghệ tiên tiến; tăng 50% bằng sở hữu trí tuệ; và 100% nghiên cứu sinh có từ 2 công trình nghiên cứu công bố quốc tế trở lên.

Để đạt được mục tiêu này, Phó Thủ tướng yêu cầu Đảng bộ Viện tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm, bao gồm xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và công nghệ chiến lược; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại. Viện cần tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế và phát triển khoa học công nghệ để trở thành một trong những tổ chức khoa học hàng đầu khu vực.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng tin tưởng rằng với sự quyết tâm và nỗ lực của toàn thể cán bộ, viên chức Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sẽ đạt được nhiều thành tựu hơn nữa trong thời gian tới, góp phần xây dựng đất nước trở thành một quốc gia có trình độ khoa học công nghệ cao.