Dòng vốn đầu tư ngoài ngân sách, bao gồm nguồn lực từ khu vực tư nhân trong nước, hợp tác công-tư (PPP) và các hình thức xã hội hóa, đang ngày càng trở thành kênh bổ sung quan trọng cho đầu tư phát triển. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả của dòng vốn này, cần thiết phải có một hệ thống quản lý minh bạch, thống nhất, cũng như nâng cao năng lực điều hành dự án từ khâu chuẩn bị, thực hiện đến vận hành và giám sát.

Theo báo cáo giám sát, đánh giá tổng thể đầu tư năm 2024 của Bộ Tài chính, mới chỉ có 84 đơn vị báo cáo trên Hệ thống Thông tin quốc gia về đầu tư. Trong năm 2024, có 1.290 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư; số dự án thực hiện đầu tư trong kỳ là 8.014 dự án; tổng vốn đầu tư đăng ký trong năm là 1.246.781 tỷ đồng, tổng vốn đầu tư thực hiện trong năm là 305.210 tỷ đồng. Đáng chú ý, có 4.204 dự án đã đi vào khai thác, vận hành; 2.777 dự án có lợi nhuận, tổng số tiền nộp ngân sách lên đến khoảng 67.532 tỷ đồng.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều bất cập trong quản lý đầu tư. Trong năm 2024, có 2.516 dự án được kiểm tra, đánh giá, trong đó có 1.667 dự án vi phạm quy định liên quan đến quản lý đầu tư; 324 dự án bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký đầu tư và 2.605 dự án phải điều chỉnh giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Những con số này cho thấy chất lượng công tác chuẩn bị, thẩm định, giám sát và hậu kiểm vẫn còn nhiều hạn chế.

Nguyên nhân được chỉ ra là do một số dự án gặp vướng mắc về thủ tục đầu tư, các quy định pháp luật chưa đầy đủ, chưa phù hợp hoặc có sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa các quy định. Nhiều dự án gặp khó khăn, vướng mắc trong việc bồi thường, giải phóng mặt bằng làm ảnh hưởng đến tiến độ đầu tư các dự án; một số dự án chậm triển khai thực hiện do năng lực tài chính của nhà đầu tư còn yếu, công tác quản lý dự án còn nhiều hạn chế.

Để tháo gỡ những điểm nghẽn hiện nay, nhiều giải pháp đã được các bộ, ngành kiến nghị. Trước hết, Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành nghiên cứu, ban hành chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khơi thông và ổn định nguồn nguyên vật liệu nhập khẩu; đưa ra những giải pháp tháo gỡ các vướng mắc về logistic; khuyến khích phát triển ngành công nghiệp phụ trợ phục vụ cho những ngành xuất khẩu chủ lực.

Về phía Bộ Tài chính cũng được kiến nghị tiếp tục nâng cấp, hoàn thiện Hệ thống Thông tin quốc gia về đầu tư để đảm bảo hệ thống vận hành thông suốt, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu sử dụng, khai thác.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách hiện đóng vai trò ngày càng lớn trong phát triển kinh tế – xã hội, nhưng đi cùng với đó là đòi hỏi khắt khe về năng lực quản lý, tính minh bạch trong triển khai và sự nhất quán của chính sách điều hành. Vì vậy, để khắc phục tình trạng báo cáo sơ sài, thiếu cập nhật và nâng cao hiệu quả quản lý các dự án vốn ngoài ngân sách, Việt Nam có thể nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng cơ chế giám sát sau đầu tư (post-project review).

Đặc biệt, với các dự án có yếu tố đầu tư nước ngoài, tính ổn định và nhất quán của chính sách lại càng đóng vai trò then chốt. Những điều chỉnh đột ngột về giá, thuế, ưu đãi… nếu thiếu lộ trình rõ ràng sẽ dễ gây tâm lý lo ngại trong cộng đồng nhà đầu tư quốc tế, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường đầu tư và uy tín quốc gia. Vì vậy, đảm bảo khung pháp lý ổn định, minh bạch và có khả năng dự báo là yêu cầu cấp thiết.

Ngày càng nhiều tổ chức và doanh nghiệp tại Việt Nam đang nhận ra tầm quan trọng của việc chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ (KH&CN) trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Đó là lý do khiến cho sự ra đời của Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam ngày càng trở nên cần thiết và cấp thiết. Sàn giao dịch này chính thức ra mắt vào ngày gần đây với địa chỉ trực tuyến tại https://techmartvietnam.vn, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ tại Việt Nam.

Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam được xây dựng và vận hành trên cơ sở hợp tác giữa các đơn vị, tổ chức với mô hình hợp tác công – tư. Trong đó, nguồn lực từ phía Nhà nước tập trung vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết và cung cấp nền tảng trực tuyến cùng với việc chia sẻ cơ sở dữ liệu KH&CN. Mô hình này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn tạo điều kiện thu hút sự tham gia của khu vực tư nhân, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của Sàn giao dịch.

Hiện tại, Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam đã có hơn 600 công nghệ được chào bán dưới dạng thiết bị và máy móc. Ngoài ra, có khoảng 50 nhu cầu tìm mua công nghệ được ghi nhận và gần 150 chuyên gia tham gia vào hoạt động tư vấn và môi giới công nghệ. Sự đa dạng về cung và cầu trên Sàn giao dịch cho thấy tiềm năng to lớn trong việc kết nối giữa các nhà nghiên cứu, sản xuất và thị trường.

Trong tương lai gần, các đơn vị quản lý và vận hành Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam dự kiến sẽ tiếp tục phát triển các tính năng mới. Những tính năng này bao gồm khả năng tương tác trực tuyến giữa cung và cầu công nghệ, dịch vụ tư vấn và môi giới công nghệ chuyên nghiệp, công cụ thống kê số lượng và giá trị giao dịch, cùng với dịch vụ hỗ trợ về tài chính, sở hữu trí tuệ và các vấn đề liên quan đến chuyển giao công nghệ.

Quá trình xây dựng và ra mắt Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam là kết quả của việc nghiên cứu và học hỏi từ kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là từ các mô hình đã thành công tại Mỹ, châu Âu và Trung Quốc. Kể từ những năm 1990, mô hình sàn giao dịch công nghệ đã phát triển mạnh mẽ tại nhiều quốc gia. Trung Quốc là một ví dụ điển hình với Sàn giao dịch công nghệ Thượng Hải (STEX) được thành lập vào năm 1993. STEX đã trở thành một phần quan trọng của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Thượng Hải.

Ở Việt Nam, sự phát triển của giao dịch công nghệ được đánh giá là phù hợp với định hướng và chủ trương của quốc gia về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Hạ tầng số ngày càng hoàn thiện cũng tạo tiền đề cần thiết cho sự ra đời và hoạt động hiệu quả của Sàn giao dịch KH&CN Việt Nam. Sự kiện này được kỳ vọng sẽ tạo ra một động lực tăng trưởng mới, đóng góp quan trọng vào quá trình hiện đại hóa thể chế KH&CN và chuyển dịch mô hình phát triển kinh tế theo hướng chiều sâu và bền vững.