Một cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo Iskander-M của Nga đã gây ra thiệt hại nặng nề cho hệ thống phòng không của Ukraine, khi phá hủy một trong những hệ thống S-300PS cuối cùng còn sót lại gần làng Hvardiiske, thuộc khu vực Odessa. Đoạn video quay từ máy bay không người lái (UAV) đã xác nhận cuộc tấn công và cho thấy rõ sự phá hủy sau đòn đánh.

Hệ thống S-300PS từng là một trong những hệ thống phòng không hiện đại nhất thế giới vào thời điểm năm 1991, và được xem là niềm tự hào của Liên Xô. Ukraine đã thừa hưởng nhiều tổ hợp như vậy sau khi Liên Xô tan rã, do từng đóng vai trò là ‘tuyến phòng thủ thứ tư’ trong chiến lược phòng thủ của khối Hiệp ước Warsaw chống lại NATO.

Các tổ hợp S-300, cùng với hệ thống tầm trung Buk-M1, đã tạo thành mạng lưới phòng không đáng gờm nhất châu Âu trước khi chiến sự Nga – Ukraine bùng nổ vào năm 2022. Tuy nhiên, điểm yếu chí mạng của Ukraine là họ không thể tự sản xuất hoặc bổ sung tên lửa và linh kiện thay thế cho những tổ hợp S-300, do toàn bộ dây chuyền sản xuất nằm ở Nga.

Ngay từ cuối năm 2022, Không quân Ukraine đã cảnh báo rằng họ sắp hết tên lửa cho các hệ thống S-300 và Buk, đồng nghĩa với việc các tổ hợp phòng không chủ lực sẽ dần trở nên ‘vô dụng’. Để bù đắp, một số quốc gia châu Âu từng sở hữu S-300 đã chuyển giao toàn bộ số hệ thống còn lại cho Ukraine. Nhưng khi kho S-300 cạn kiệt, Mỹ và các đồng minh phương Tây buộc phải viện trợ những tổ hợp phòng không hiện đại hơn, như MIM-104 Patriot, nhằm giữ vững ‘lá chắn bầu trời’ cho Ukraine.

Thế nhưng, ngay cả Patriot cũng không tránh khỏi số phận bị phá hủy bởi Iskander-M, loại tên lửa đạn đạo chiến thuật cực kỳ nhanh và khó đánh chặn của Nga. Kể từ đầu năm 2024, nhiều đoạn video cho thấy các khẩu đội Patriot, radar và xe chỉ huy của Ukraine bị phá hủy trong các đòn tấn công chính xác.

Lý do khiến Iskander-M nguy hiểm đến vậy được chính phía Ukraine thừa nhận. Người phát ngôn của Không quân Ukraine Igor Ignat, cho biết: ‘Tên lửa Iskander thực hiện các động tác né tránh ở giai đoạn cuối, khiến hệ thống Patriot không thể tính toán chính xác đường bay. Ngoài ra, Iskander còn có thể phóng ra mồi nhử để đánh lạc hướng tên lửa đánh chặn’.

Không chỉ tấn công các tổ hợp phòng không, Iskander-M còn thường xuyên được sử dụng để phá hủy những mục tiêu quan trọng như trung tâm chỉ huy, khu vực tập trung quân, chiến đấu cơ.

Mỹ sẽ chuyển giao hệ thống Patriot tiếp theo từ dây chuyền sản xuất cho Đức, nhằm thay thế cho 2 khẩu đội Patriot trong kho vũ khí mà Berlin đã cam kết chuyển đến Kiev. Đây là lần đầu tiên Lầu Năm Góc tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao vũ khí tới Ukraine, kể từ khi Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố ủng hộ chương trình viện trợ quân sự bổ sung cho Kiev.

Trước đó, tờ Wall Street Journal dẫn lời 3 quan chức Mỹ cho biết, việc chuyển giao Patriot cho Ukraine sẽ được ưu tiên. Bộ Quốc phòng Thụy Sĩ cũng thông báo việc Mỹ chuyển giao Patriot cho nước này dự kiến sẽ bị trì hoãn do Bộ Ngoại giao Mỹ quyết định ưu tiên cho Ukraine. Theo tờ WSJ, động thái này diễn ra sau khi một số quốc gia châu Âu cam kết hỗ trợ sáng kiến của Mỹ trong việc cung cấp vũ khí cho Ukraine.

Nhu cầu của Kiev về việc sở hữu các khẩu đội Patriot và đạn dược do Mỹ sản xuất ngày càng tăng trong những tháng gần đây, khi Nga liên tiếp triển khai không kích quy mô lớn vào Ukraine. Mỹ và các nước châu Âu đã cung cấp nhiều hệ thống Patriot cho Ukraine, nhưng hiện tại không phải tất cả đều hoạt động do chương trình bảo trì định kỳ.

Ngoài ra, Bộ Quốc phòng Australia thông báo lô hàng đầu tiên trong số 49 chiếc xe tăng M1A1 Abrams mà Australia từng cam kết cung cấp cho Kiev hiện nằm trong tay quân đội Ukraine. Lời hứa chuyển giao được Australia đưa ra vào tháng 10/2023, nhưng quá trình này được cho bị trì hoãn 9 tháng do sự phản đối từ phía Mỹ. Australia cam kết gửi cho Kiev 49 xe tăng Abrams “sắp nghỉ hưu” như một phần trong gói viện trợ quân sự rộng lớn trị giá 163 triệu USD.

Hiện tại, các quốc gia tiếp tục thực hiện các cam kết hỗ trợ quân sự cho Ukraine trong bối cảnh xung đột kéo dài. Các quốc gia châu Âu đang tích cực hỗ trợ sáng kiến của Mỹ trong việc cung cấp vũ khí cho Ukraine. Trong khi đó, Australia cũng đang đẩy nhanh quá trình chuyển giao xe tăng Abrams cho Ukraine.

KS-1C: Biểu tượng cho tham vọng quân sự của Trung Quốc tại Đông Nam Á

KS-1C, một hệ thống phòng không tầm trung hiện đại của Trung Quốc, đã trở thành một biểu tượng cho tham vọng quân sự của nước này tại Đông Nam Á. Với radar mảng pha tiên tiến, tầm bắn lên đến 70km và khả năng tiêu diệt đa mục tiêu, KS-1C không chỉ là một vũ khí chiến lược mà còn là một công cụ để Trung Quốc thể hiện sức mạnh quân sự trong khu vực.

Hệ thống KS-1C được phát triển bởi Công ty Công nghiệp Không gian Giang Nam, thuộc Tập đoàn Khoa học và Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Trung Quốc. Đây là phiên bản xuất khẩu nâng cấp của HQ-12, được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa trên không hiện đại.

KS-1C đã được nhiều quốc gia tại Đông Nam Á, bao gồm Campuchia, Thái Lan, Myanmar, Turkmenistan và Uzbekistan, đưa vào sử dụng. Sự phổ biến của hệ thống này phản ánh tính cạnh tranh và hiệu quả của nó trên thị trường quốc tế.

Một trong những điểm nổi bật của KS-1C là hệ thống radar mảng pha thụ động, cho phép theo dõi đồng thời 50 mục tiêu và dẫn đường cho 8 tên lửa để tấn công 6 mục tiêu cùng lúc. Radar H-200 đa chức năng của hệ thống này có tầm phát hiện lên đến 70km, cải thiện đáng kể so với các hệ thống trước đó.

Tên lửa KS-1C có các đặc điểm kỹ thuật ấn tượng, bao gồm tầm bắn từ 5km đến 70km và độ cao từ 0,3km đến 27km. Hệ thống này cũng sử dụng ống phóng thay vì ray phóng, giúp tăng tính linh hoạt và giảm thời gian chuẩn bị phóng.

KS-1C được thiết kế để đối phó với nhiều loại mối đe dọa trên không, bao gồm máy bay chiến đấu và tên lửa hành trình. Hệ thống này cũng có khả năng hoạt động như một phần của mạng lưới phòng không tích hợp, phối hợp với các hệ thống khác để tạo ra một lưới phòng không phân tầng hiệu quả.

Tuy nhiên, sự thiếu hụt mạng lưới radar tích hợp và khả năng không chiến hạn chế của một số quốc gia tại Đông Nam Á có thể làm giảm hiệu quả của KS-1C trong các tình huống xung đột thực tế. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển một hệ thống phòng không tích hợp toàn diện.

Việc Campuchia triển khai KS-1C gần biên giới Thái Lan phản ánh xu hướng hiện đại hóa quân đội và sự phụ thuộc ngày càng tăng vào công nghệ quân sự Trung Quốc. Hệ thống này không chỉ tăng cường khả năng phòng không mà còn là biểu tượng cho mối quan hệ quân sự ngày càng sâu sắc giữa Campuchia và Trung Quốc trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gay gắt ở khu vực Đông Nam Á.

Trong cuộc xung đột với Ukraine, Nga đã chuyển đổi chiến lược sử dụng máy bay không người lái (UAV) một cách đáng kể. Ban đầu, họ chủ yếu sử dụng UAV Shahed do Iran sản xuất. Tuy nhiên, sau đó, Nga đã tự phát triển phiên bản cải tiến Geran với nhiều tính năng nguy hiểm hơn.

Quá trình cải tiến UAV của Nga bắt đầu từ năm 2022, khi Moscow triển khai UAV Shahed-131 và Shahed-136 do Iran sản xuất để tấn công các mục tiêu ở Ukraine. Tuy nhiên, đến năm 2023, Nga đã chuyển sang sản xuất các phiên bản UAV cải tiến của mình là Geran-1 và Geran-2, với hình dáng tương tự như UAV của Iran.

UAV Geran có khả năng bay xa khoảng 2.500km và đạt tốc độ 180 km/h. Các chuyên gia cho rằng, Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để tăng cường sức hủy diệt của các UAV, bao gồm nâng cấp hệ thống dẫn đường và tăng sức công phá của đầu đạn.

Một trong những nâng cấp quan trọng của UAV Geran là hệ thống dẫn đường. Các phiên bản UAV đầu tiên sử dụng ăng-ten mẫu thu có kiểm soát (CRPA) 4 phần tử kết hợp với hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh (GNSS). Tuy nhiên, khi năng lực tác chiến điện tử của Ukraine trở nên hiệu quả hơn, Nga đã trang bị cho các mẫu UAV mới ăng-ten CRPA 8 hoặc 16 phần tử kết hợp hệ thống Kometa.

Ngoài ra, các phiên bản mới hơn của UAV Geran còn được trang bị bộ phát vô tuyến để điều khiển từ xa hoặc các modem 3G/LTE kết nối với mạng di động địa phương, tăng khả năng dự phòng dẫn đường và cho phép truyền dữ liệu đo từ xa và qua video.

Bên cạnh những cải tiến về UAV tấn công, Nga còn đẩy mạnh việc sử dụng UAV mồi nhử. Vào năm 2024, Moscow bắt đầu áp dụng rộng rãi chiến thuật mới nhằm áp đảo hệ thống phòng không Ukraine bằng cách phóng các UAV mồi nhử tầm xa như Parodya và Gerbera.

Các UAV mồi nhử có giá khoảng 10.000 USD/chiếc, rẻ hơn UAV Geran tới 10 lần. Chúng thường được chế tạo từ nhựa và gỗ dán giá rẻ cũng như nặng chưa đến 20kg. Tầm hoạt động của UAV mồi nhử cũng ngắn hơn, vào khoảng 600km.

Chuyên gia Jacob Parakilas tại tổ chức RAND châu Âu ở Cambridge nhận định, Gerbera là UAV mồi nhử hiệu quả nhờ chi phí rẻ, thiết kế đơn giản, nhưng lại bay theo các tuyến đường tương tự cũng như tạo ra những tín hiệu điện tử và radar tương tự như một UAV tấn công.

Tuy nhiên, mối đe dọa từ UAV Nga đối với Ukraine có thể sớm gia tăng, khi Moscow tăng cường sản xuất tại các trung tâm chính ở Yelabuga và Izhevsk. Nga đang cho xuất xưởng hơn 5.000 UAV tầm xa mỗi tháng, bao gồm UAV tấn công kiểu Shahed và UAV mồi nhử.

Tờ Forbes trích dẫn thông tin tình báo quân sự của Ukraine cho hay, tính đến tháng 5, sản lượng của Nga vào khoảng 2.700 UAV tấn công Geran và 2.500 UAV mồi nhử Gerbera mỗi tháng. Các con số này đánh dấu mức tăng gần gấp 5 lần kể từ mùa hè năm 2024.

Theo báo cáo hồi tháng 2 của Cơ quan tình báo quân sự Ukraine, Nga đã và đang phát triển mẫu UAV Geran3 có tốc độ bay nhanh hơn nhờ thay thế động cơ piston bằng động cơ phản lực.

Chuyên gia quân sự Parakilas cho rằng, UAV Geran3 cũng có thể được nâng cấp hệ thống điện tử bền bỉ hơn và liên kết dữ liệu hai chiều, từ đó cho phép người vận hành phản ứng theo thời gian thực và tấn công các mục tiêu di động.

Tuy nhiên, ông Parakilas nhấn mạnh, những bước nâng cấp như trên sẽ gây tốn kém. Đồng quan điểm, nhà phân tích quốc phòng David Sharp tại Israel cho hay, ứng dụng nhiều cải tiến sẽ khiến chi phí sản xuất UAV trở nên đắt đỏ hơn và từ đó ảnh hưởng đến việc sản xuất hàng loạt.

Chính phủ Mỹ đã chính thức phê chuẩn việc bán hệ thống tên lửa phòng không MIM-23 HAWK cho Ukraine, với giá trị hợp đồng lên đến 172 triệu đô la. Đây là lần đầu tiên Ukraine mua trực tiếp một hệ thống tên lửa phòng không từ Hoa Kỳ, mặc dù các hệ thống này không phải là mới.

Ngoài hệ thống tên lửa, hợp đồng còn bao gồm các dịch vụ và công việc liên quan để đảm bảo khả năng chiến đấu của các tổ hợp đang hoạt động. Cần lưu ý rằng tất cả các tổ hợp MIM-23 HAWK của Hoa Kỳ đều đã ngừng hoạt động và cần được sửa chữa và phục hồi trước khi được chuyển giao cho Ukraine.

Việc sửa chữa và phục hồi hệ thống MIM-23 HAWK sẽ được thực hiện bởi Tập đoàn Sielman của Hy Lạp, trong khi RTX (Raytheon) – nhà phát triển và sản xuất các hệ thống phòng không này, sẽ đóng vai trò thầu phụ. Hy Lạp cũng là đơn vị vận hành MIM-23 HAWK, giúp họ có kinh nghiệm để bảo trì hệ thống này.

Trước đó, vào cuối tháng 4 năm 2024, Tập đoàn Sielman đã nhận được hợp đồng dài hạn để sửa chữa MIM-23 HAWK cho Ukraine, với chi phí là 49,9 triệu đô la và thời hạn được tính đến năm 2029. Hợp đồng này có vẻ liên quan đến việc vào đầu tháng 4 năm 2024, Mỹ đã đồng ý bán cho Ukraine gói dịch vụ và công việc đại tu, phục hồi cũng như hỗ trợ các tổ hợp MIM-23 HAWK.

Hệ thống MIM-23 HAWK Phase III có khả năng tiêu diệt các mục tiêu khí động học ở tầm bắn lên đến 45 – 50 km và độ cao tối đa 20 km. Tên lửa được trang bị hệ thống dẫn đường radar bán chủ động.

Ukraine đã nhận được các tổ hợp MIM-23 HAWK theo dạng viện trợ từ năm 2022, ban đầu từ Tây Ban Nha, và Kyiv đang vận hành một số lượng khá lớn, mặc dù không được công bố rộng rãi. Tại Hoa Kỳ, MIM-23 HAWK đã ngừng hoạt động từ thập niên 1990, nhưng vẫn đang được sử dụng tại hơn 10 quốc gia.

Về thông tin thêm, có thể tham khảo thêm thông tin từ các nguồn tin cậy, như trang thông tin quân sự hay các trang tin tức quốc tế để có cái nhìn tổng quan và chính xác về tình hình.

Trong một diễn biến mới, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius cho biết, nước này sẵn sàng cung cấp thêm hai hệ thống phòng không Patriot cho Ukraine. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào việc sớm bổ sung thiết bị thay thế để đảm bảo năng lực tác chiến và hoạt động huấn luyện của quân đội Đức.

Ông Pistorius nhấn mạnh rằng việc bảo đảm năng lực tác chiến và hoạt động huấn luyện của quân đội Đức là ưu tiên hàng đầu. Nếu không có hệ thống Patriot, lực lượng vũ trang sẽ không thể duy trì năng lực đào tạo trong vòng 1-2 năm. Do đó, Đức đang tích cực tìm cách phối hợp với các quốc gia châu Âu khác để xác định bên nào đang sở hữu hệ thống Patriot và có thể chuyển giao cho Ukraine.

Các quốc gia này sẽ bán lại thiết bị để những nước khác viện trợ cho Kiev. Tuy nhiên, ông Pistorius cũng thừa nhận rằng điều kiện tiên quyết là các nước sở hữu Patriot phải đồng ý bàn giao. Thủ tướng Na Uy Jonas Gahr Store đã thể hiện sự ủng hộ và tuyên bố rằng Na Uy sẵn sàng chia sẻ chi phí với Đức trong quá trình chuyển giao, cho rằng đây là giải pháp tức thời nhất có thể đưa ra ở thời điểm hiện tại.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz nêu rõ rằng trong số 9 hệ thống Patriot mà quân đội Đức hiện sở hữu, sẽ có 2 tổ hợp được chuyển cho Ukraine. Việc này được thực hiện với kỳ vọng Mỹ sẽ cung cấp các hệ thống thay thế. Tuy nhiên, hiện tại Đức vẫn chưa mua được thiết bị mới và vẫn đang thảo luận với Mỹ về nguồn cung.

Hệ thống Patriot là vũ khí có giá trị lớn nhất mà Mỹ và các đồng minh đã viện trợ cho Ukraine. Mỗi tổ hợp có giá gần 1,1 tỷ USD. Ukraine đang vận hành các tổ hợp Patriot được trang bị tên lửa PAC-3 MSE hiện đại do Mỹ sản xuất, với khả năng bắn hạ máy bay trong phạm vi 120km và tên lửa đạn đạo trong tầm 60km.

Theo truyền thông Mỹ, Ukraine đang có ít nhất 8 hệ thống Patriot, trong đó 6 tổ hợp đang hoạt động và 2 tổ hợp khác đang trong quá trình sửa chữa. Ukraine nhiều lần đánh giá cao hiệu quả của Patriot, coi đây là vũ khí duy nhất có khả năng đánh chặn tên lửa siêu vượt âm Kinzhal và tên lửa đạn đạo Iskander-M của Nga.

Tuy nhiên, hiệu quả của Patriot tại Ukraine đang giảm dần do lượng tên lửa và bệ phóng ngày càng cạn kiệt, trong khi một số khẩu đội đã bị Nga phá hủy trong các cuộc tập kích. Đại tá Yuri Ignat, Thư ký báo chí Bộ Tư lệnh không quân Ukraine, thừa nhận rằng việc Nga liên tục nâng cấp tên lửa đạn đạo Iskander-M đã khiến Patriot không đạt hiệu quả như mong muốn.

Reuters dẫn lời ông Pistorius cho biết, Đức đang tích cực thảo luận với các đối tác để tìm cách hỗ trợ Ukraine.

DW cho biết, Đức đang xem xét cung cấp thêm hai hệ thống Patriot cho Ukraine.

NATO cũng đã cung cấp các hệ thống phòng không cho Ukraine.

Hệ thống phòng không Patriot của Mỹ, từng được coi là một trong những vũ khí hiệu quả giúp Ukraine chống lại các cuộc tấn công của Nga, hiện đang đối mặt với những thách thức mới. Theo thông tin từ tờ Wall Street Journal (WSJ), các nguồn thạo tin cho biết rằng hệ thống Patriot đang gặp khó khăn trong việc phát hiện và đánh chặn tên lửa đạn đạo mới của Nga do khả năng cơ động cao và khả năng tránh radar của chúng.

Trong vài tháng gần đây, đã có nhiều trường hợp radar của Patriot không phát hiện được tên lửa đạn đạo của Nga. Sự xuất hiện của các tên lửa mới này đã đặt ra thách thức cho hệ thống phòng không của Ukraine. Các chuyên gia cho rằng khả năng cơ động cao của tên lửa đạn đạo Nga đã khiến cho hệ thống Patriot khó khăn trong việc theo dõi và đánh chặn.

Trước những thách thức này, châu Âu đang có kế hoạch chuyển giao cho Ukraine hệ thống phòng không SAMP/T, được cho là vượt trội hơn Patriot của Mỹ về hiệu suất đánh chặn. SAMP/T do liên doanh Pháp – Ý Eurosam phát triển, được trang bị radar mới có thể phát hiện mục tiêu ở khoảng cách hơn 350km và có thể phóng tên lửa từ mọi hướng. Hệ thống này cũng được thiết kế để có thể hoạt động hiệu quả trong môi trường có nhiều tác động điện tử.

Hơn nữa, hệ thống SAMP/T cũng cần ít người vận hành hơn so với Patriot, chỉ cần 15 người để vận hành toàn bộ hệ thống, trong khi một khẩu đội Patriot của Mỹ cần tới 90 người. Điều này có thể giúp giảm thiểu rủi ro và tăng cường hiệu suất hoạt động của hệ thống phòng không Ukraine.

Mặc dù quân đội Ukraine trước đó đã bày tỏ lo ngại về hiệu suất của SAMP/T, nhưng một quan chức quốc phòng Ý nói với WSJ rằng hệ thống này đã nhận được phản hồi tích cực từ Kiev. Điều này cho thấy rằng Ukraine đang tích cực đánh giá và tiếp nhận các hệ thống phòng không mới để nâng cao năng lực phòng thủ của mình.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố 17 Patriot sẵn sàng được chuyển đến Ukraine, nhưng không rõ con số này đề cập đến toàn bộ hệ thống hay các thành phần riêng lẻ của chúng. Ông Trump cũng nhấn mạnh vào việc bán gói vũ khí cho Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) để cung cấp tới Ukraine. Tuy nhiên, việc cung cấp vũ khí cho Ukraine vẫn còn là một vấn đề nhạy cảm và có thể ảnh hưởng đến quan hệ giữa Nga và NATO.

Về phía Nga, nước này nhiều lần khẳng định việc cung cấp vũ khí cho Ukraine sẽ không thay đổi cục diện cuộc chiến mà chỉ làm tăng sự đối đầu trực tiếp giữa NATO và Nga. Nga cũng cảnh báo rằng việc chuyển giao vũ khí cho Ukraine có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng và không thể kiểm soát.

Tổng quan, cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine đang trở nên ngày càng phức tạp và có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Việc các quốc gia chuyển giao vũ khí cho Ukraine đang là một vấn đề nhạy cảm và có thể ảnh hưởng đến quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực.