Sắp xếp lại bộ máy hành chính cấp xã: Thách thức về năng lực và đề xuất giải pháp

Quá trình sắp xếp lại bộ máy hành chính cấp xã hiện nay đang gặp phải thách thức lớn về sự đồng bộ năng lực giữa cán bộ cũ ở lại và cán bộ cấp huyện mới được điều chuyển xuống. Sự chênh lệch về trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý và tư duy quản trị đã tạo ra sự ‘lệch pha’ trong đội ngũ cán bộ cấp xã mới.

Theo ThS Nguyễn Tuấn Anh, công tác tại Tổng Công ty Công nghiệp Sài Gòn, cán bộ cấp xã mới hiện còn tồn tại tình trạng thiếu đồng bộ về năng lực, trình độ giữa hai nhóm cán bộ vốn xuất phát từ các khu vực công vụ khác nhau. Cán bộ từ cấp huyện cũ thường có ưu thế về trình độ chuyên môn, kỹ năng quản trị và kinh nghiệm xử lý công việc ở tầm bao quát hơn. Trong khi đó, đội ngũ cán bộ cấp xã cũ lại có lợi thế về sự am hiểu địa bàn, gần dân, nhưng hạn chế về khả năng tham mưu chính sách, sử dụng công nghệ thông tin và xử lý hành chính theo quy trình cải cách mới.

TS Nguyễn Trần Như Khuê, Trưởng bộ môn Luật, Khoa Nhà nước và pháp luật, Học viện cán bộ TPHCM, cho rằng thực tế đến từ sự khác biệt về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giữa 2 cấp chính quyền trước đây, khiến điều kiện tuyển dụng theo chuyên môn, nghiệp vụ cũng khác nhau. Cán bộ cấp huyện cũ thường có cơ hội được đào tạo, bồi dưỡng nhiều hơn so với cán bộ cơ sở ở những khu vực vùng sâu, vùng xa.

Để cán bộ cùng giỏi hơn, ThS Nguyễn Tuấn Anh cho hay cần nhanh chóng đồng bộ năng lực đội ngũ cán bộ cấp xã mới để tránh cản trở hiệu quả vận hành bộ máy hành chính cấp cơ sở. Ông đề xuất tuyển chọn và sàng lọc lại cán bộ dựa trên các nhóm tiêu chí, bao gồm kỹ năng hành chính – pháp lý, năng lực sử dụng công nghệ, kỹ năng làm việc nhóm và giải quyết vấn đề. https://www.giaoducthoidai.vn

TS Nguyễn Trần Như Khuê gợi ý, có thể đồng bộ và nâng cao năng lực cán bộ cấp xã bằng cách xây dựng cơ chế khen thưởng, kỷ luật công khai, minh bạch nhằm tạo động lực cho cán bộ công chức thực hiện nhiệm vụ; xây dựng và chuẩn hóa vị trí việc làm để làm cơ sở cho việc đánh giá; đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu công việc.

Các chuyên gia cũng đề xuất việc ứng dụng nền tảng quản lý công việc công vụ theo thời gian thực giúp phát hiện những điểm yếu về năng lực và đưa ra phản hồi tức thời. Đồng thời, các cán bộ giỏi từ cấp huyện, cấp tỉnh nên được phân công làm người hướng dẫn, kèm cặp cho cán bộ cấp xã nhằm chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, tạo cơ chế học tập tại chỗ. https://www.vietnamnet.vn

Việc nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính cấp xã là rất quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Do đó, việc tìm ra giải pháp phù hợp để giải quyết thách thức về năng lực của cán bộ cấp xã mới là điều cần thiết.

Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy ở các đơn vị hành chính sau sắp xếp; nhanh chóng sắp xếp, bố trí lại cán bộ, công chức phù hợp, nhất là kiện toàn lãnh đạo cấp xã. Yêu cầu này được Thủ tướng nhấn mạnh tại hội nghị đánh giá kết quả sắp xếp tổ chức bộ máy bên trong của các bộ, ngành và sơ kết 1 tháng vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.

Hội nghị diễn ra vào chiều ngày, với sự tham gia của các bộ, ngành, địa phương. Thủ tướng cho biết, vừa qua, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã họp hàng tuần để lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính và vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ họp hàng tuần về nội dung này, kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền cho đến khi tổ chức bộ máy mới vận hành trơn tru, thông suốt, toàn diện.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương cần nỗ lực, cố gắng, quyết tâm cao hơn nữa; hành động quyết liệt, hiệu quả hơn nữa; làm việc nào dứt việc đó, làm việc nào ra việc đó, phân công ‘6 rõ’, ‘không nói không, không nói khó mà không làm’. Sau 1 tháng triển khai, Thủ tướng khái quát rằng nhìn chung, ý Đảng, lòng dân gặp nhau khi chuyển từ trạng thái chính quyền hành chính thụ động, nặng về quản lý sang trạng thái chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển, đồng thời giảm thời gian, chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp. Bộ máy chính quyền địa phương bước đầu vận hành ổn định, thông suốt. Hầu hết các địa phương đã hoàn tất việc sắp xếp tổ chức chính quyền, đảm bảo duy trì hoạt động hành chính không gián đoạn.

Tuy nhiên, Thủ tướng cũng chỉ rõ vẫn còn những tồn tại, hạn chế cần khắc phục ngay. Thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu quán triệt quan điểm cần nỗ lực, cố gắng, quyết tâm cao hơn nữa; hành động quyết liệt, hiệu quả hơn nữa. Về nhiệm vụ cụ thể, Thủ tướng yêu cầu tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy ở các đơn vị hành chính sau sắp xếp; nhanh chóng sắp xếp, bố trí lại đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp, nhất là kiện toàn lãnh đạo cấp xã; tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý, hiệu quả đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi và tăng cường kiểm tra, giám sát.

Đặc biệt, trong giai đoạn đầu vận hành mô hình mới, các bộ cần chú trọng hướng dẫn về thủ tục hành chính, quản lý ngân sách, tổ chức bộ máy và quản lý nhân lực cho cấp tỉnh, cấp xã… theo đúng thẩm quyền từng cấp. Song song với trao quyền, công tác giám sát, kiểm tra phải được tăng cường, tránh tình trạng địa phương hiểu chưa đúng hoặc thực hiện chưa nghiêm.

Về cơ chế tài chính – ngân sách, Thủ tướng chỉ đạo xây dựng cơ chế tài chính phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đảm bảo nguồn lực cho địa phương hoạt động hiệu quả. Với các tỉnh, thành phố mới hình thành trên cơ sở sáp nhập nhiều đơn vị hành chính cũ thì cần tính toán cơ chế hỗ trợ, điều hòa nguồn lực hợp lý.

Các cơ quan Trung ương và địa phương phải tăng cường quản lý, giám sát việc sử dụng ngân sách, tài sản công sau sáp nhập, sử dụng hiệu quả các trụ sở, tránh thất thoát, lãng phí.

Thủ tướng cũng yêu cầu đẩy mạnh tái cấu trúc quy trình, cung cấp dịch vụ công trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia; bảo đảm thông suốt, hiệu quả, không bị gián đoạn; khắc phục các lỗi trên các hệ thống thông tin do các bộ, ngành quản lý; hoàn thành trong tháng 8.

Thủ tướng lưu ý cần thiết lập các kênh tiếp nhận phản ánh, kiến nghị từ cơ sở để kịp thời xử lý hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền giải quyết. Đồng thời, ông nhấn mạnh tinh thần tất cả phải vào cuộc, nhất là người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan thuộc thẩm quyền. Theo Thủ tướng, bộ máy mới đòi hỏi cách ứng xử mới, tư duy đổi mới, hành động quyết liệt…

Việc sắp xếp và tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước là một trong những nội dung trọng tâm trong quá trình đổi mới và hiện đại hóa nền hành chính quốc gia. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng ‘khoảng trống pháp lý’ và ‘lúng túng thể chế’ đã và đang xuất hiện tại nhiều địa phương sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Tốc độ sắp xếp tổ chức bộ máy đang đi nhanh hơn so với tiến độ chuẩn bị thể chế đi kèm, dẫn đến những hệ lụy pháp lý nghiêm trọng.

Trong quá trình triển khai, nhiều địa phương đã gặp khó khăn trong việc áp dụng văn bản cũ và chậm ban hành văn bản mới, gây gián đoạn hoạt động quản lý và ảnh hưởng đến quyền lợi người dân. Tình trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nhìn nhận đầy đủ những hệ lụy pháp lý và tìm ra giải pháp bảo đảm tính thống nhất và ổn định của hệ thống pháp luật tại chính quyền địa phương.

Để khắc phục tình trạng này, cần tuân thủ các nguyên tắc bảo đảm thống nhất và ổn định hệ thống pháp luật khi tổ chức lại đơn vị hành chính. Trước hết, cần bảo đảm tính thống nhất và đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành. Việc sửa đổi, thay thế hoặc ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật tại địa phương sau khi sáp nhập phải được rà soát kỹ lưỡng về mặt căn cứ pháp lý, bảo đảm không mâu thuẫn hoặc chồng chéo với luật và các văn bản của Trung ương.

Thứ hai, cần bảo đảm tính kế thừa hợp lý. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn giá trị của hệ thống văn bản tại các đơn vị cũ. Nhiều văn bản đã được xây dựng công phu, đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn và đang phát huy hiệu quả, cần được kế thừa và hiệu chỉnh, chứ không nên xóa bỏ hoàn toàn.

Thứ ba, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm trong quá trình xây dựng pháp luật. Trong mọi hoạt động quản trị nhà nước, việc lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm không chỉ là một khẩu hiệu hành chính, mà phải được thể hiện rõ trong nội dung và quy trình xây dựng văn bản pháp luật.

Để hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Trước hết, cần tổ chức một cuộc tổng rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đang áp dụng tại các đơn vị hành chính liên quan. Trên cơ sở rà soát, chính quyền cấp huyện cần lập danh mục phân loại các văn bản theo ba nhóm: (i) văn bản tiếp tục áp dụng không cần sửa đổi; (ii) văn bản cần sửa đổi, bổ sung; (iii) văn bản cần bãi bỏ.

Thứ hai, cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng thể chế sau sáp nhập. Chất lượng thể chế không thể đo bằng số lượng văn bản ban hành mà cần có các tiêu chí rõ ràng về hiệu lực, hiệu quả, tính hợp pháp, tính khả thi và tính minh bạch.

Thứ ba, cần củng cố đội ngũ làm công tác pháp chế ở địa phương. Một trong những điểm yếu cố hữu của chính quyền địa phương là năng lực pháp chế chưa được quan tâm đúng mức. Sau sáp nhập, điều này càng trở nên nghiêm trọng khi địa bàn quản lý rộng hơn, số lượng đầu mối công việc tăng lên, nhưng đội ngũ làm công tác pháp chế vẫn còn mỏng, thiếu chuyên môn hoặc kiêm nhiệm.

Cuối cùng, cần áp dụng công nghệ thông tin trong hệ thống hóa và quản lý văn bản pháp luật địa phương. Việc quản lý văn bản thủ công đang là một rào cản lớn khiến các địa phương chậm trễ trong rà soát và điều chỉnh hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

…

Chủ tịch Hội đồng Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, ông Võ Văn Minh, đã có buổi làm việc với xã Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, về tình hình hoạt động sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy. Xã Long Sơn là đơn vị hành chính cấp xã duy nhất không thực hiện sáp nhập.

Sau hơn hai tuần sắp xếp tổ chức bộ máy, nhân sự các phòng chuyên môn, đơn vị sự nghiệp công lập giáo dục, Trung tâm Phục vụ hành chính công của xã đã được kiện toàn. Về cơ sở hạ tầng, phòng làm việc được trang bị đầy đủ, đảm bảo cho cán bộ, công chức đủ điều kiện thực hiện nhiệm vụ. Hệ thống mạng internet đã được lắp đặt, thay thế mới đường truyền tốc độ cao đáp ứng thông suốt, không nghẽn mạng, đứt gãy.

Từ ngày 1-7, UBND xã Long Sơn phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành Thành phố Hồ Chí Minh hỗ trợ, hướng dẫn thực hiện thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp. Trong hơn hai tuần qua, xã đã tiếp nhận và giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc của người dân và doanh nghiệp. Trung tâm Phục vụ hành chính công của xã đã tiếp nhận 225 hồ sơ, trong đó 114 hồ sơ được cán bộ hỗ trợ công dân nhập trực tiếp. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn đạt 100%, không có hồ sơ trễ hạn.

Xã Long Sơn phấn đấu đến cuối năm 2025, 100% hồ sơ, tài liệu công việc phát sinh sẽ được tạo lập và xử lý trên môi trường điện tử. Xã cũng kiến nghị hỗ trợ hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật kết nối, triển khai các giải pháp thúc đẩy xã hội hóa các giải pháp nhằm trang bị hệ thống máy tính kết nối internet tại trụ sở các thôn.

Chủ tịch HĐND Thành phố Hồ Chí Minh, ông Võ Văn Minh, đánh giá cao những kết quả xã Long Sơn đã đạt được trong ổn định tổ chức bộ máy đi vào hoạt động, phục vụ tốt người dân, doanh nghiệp. Ông cũng ghi nhận những kiến nghị về khó khăn, vướng mắc của xã Long Sơn và đề nghị xã tiếp tục chủ động phối hợp với các sở, ban ngành để tham mưu, báo cáo UBND thành phố.

Cũng trong chương trình làm việc, Chủ tịch HĐND Thành phố Hồ Chí Minh và đoàn công tác đã thăm, tặng quà hai gia đình Thương binh tại xã Long Sơn. Tại mỗi gia đình, ông Võ Văn Minh cùng đoàn ân cần thăm hỏi sức khỏe, đời sống các cựu chiến binh.

Chủ tịch HĐND Thành phố Hồ Chí Minh cũng thăm, tặng quà tại Công ty TNHH Hóa dầu Long Sơn, dự án đầu tư vốn FDI trị giá hơn 5 tỉ USD đặt tại xã Long Sơn.