Trong bối cảnh hiện nay, khu vực Trung Á đang trải qua những biến động địa chính trị đáng kể. Những diễn biến này không chỉ đặt Nga trước thách thức bảo vệ ảnh hưởng của mình tại vùng đệm chiến lược truyền thống mà còn đòi hỏi Moscow phải đánh giá lại vai trò và giới hạn của mình trong việc bảo vệ an ninh khu vực.
Trung Á từ lâu đã được xem là vùng đệm quan trọng của Nga, và mọi biến động trong khu vực này đều được Moscow xem xét dưới lăng kính an ninh quốc gia. Với đặc điểm địa chính trị phức tạp và không có các đường biên giới tự nhiên rõ rệt, Nga luôn phụ thuộc vào các vùng đệm, và Trung Á là một ví dụ điển hình. Đây là khu vực mà Nga đã thiết lập quan hệ hợp tác chặt chẽ trong nhiều lĩnh vực, bao gồm kinh tế, năng lượng, hạ tầng kỹ thuật số và quốc phòng.
Các quốc gia như Kazakhstan, Kyrgyzstan và Tajikistan đều có hiệp ước an ninh với Moscow, và một số nước trong khu vực còn cho phép Nga đặt căn cứ quân sự. Điều này thể hiện sự phụ thuộc của Trung Á vào Nga trong lĩnh vực an ninh và quốc phòng. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Trung Á đang đối mặt với nguy cơ bị các thế lực gây bất ổn xâm nhập nghiêm trọng, một tình huống mà Nga không thể không quan tâm.
Trước những biến động này, các chính phủ Trung Á đã chủ động tìm cách tránh bị cuốn vào các toan tính địa chính trị toàn cầu. Một trong những nỗ lực đáng chú ý là việc hình thành nhóm ‘Central Asian Five’ – một cơ chế đối thoại khu vực và điều phối nội khối nhằm tăng cường năng lực tự chủ của các quốc gia trong khu vực.
Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang nỗ lực tăng cường hiện diện tại Trung Á, với mong muốn kết nối các nước có chung nguồn gốc văn hóa và ngôn ngữ Turk. Liên minh châu Âu (EU) cũng đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh EU–Trung Á vào đầu tháng 4 tại TP Samarkand (Uzbekistan), đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc chính thức hóa hợp tác giữa khu vực này và châu Âu ở cấp độ chính trị cao nhất.
EU hiện là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất tại Trung Á và là đối tác thương mại quan trọng, bên cạnh Trung Quốc và Nga. Trong năm 2023 và quý I năm nay, đã có làn sóng các chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo phương Tây đến Trung Á, với mục tiêu tăng cường hợp tác trong bối cảnh khu vực này sở hữu trữ lượng lớn năng lượng hóa thạch và nguyên liệu chiến lược.
Tổng thể, những biến động địa chính trị tại Trung Á đang tạo ra thách thức lớn cho Nga trong việc bảo vệ ảnh hưởng và đảm bảo an ninh tại vùng đệm chiến lược truyền thống của mình. Tuy nhiên, khu vực này cũng đang mở ra những cơ hội hợp tác mới với các đối tác quốc tế, đòi hỏi Nga phải đánh giá lại vai trò và chiến lược của mình trong thời gian tới.
