Doãn Minh Thiện, người sáng lập tập đoàn công nghiệp ô tô Lifan, đã trải qua một cuộc đời đầy thăng trầm, từ tuổi thơ cơ cực đến đỉnh cao của thành công và cuối cùng là sự suy tàn của đế chế do chính ông gây dựng. Sinh năm 1938 trong một gia đình địa chủ khá giả, ông đã có một tuổi thơ sung túc cho đến khi biến cố ập đến: cha mất sớm và gia đình sa sút, buộc phải chuyển về sống trong căn nhà tranh nghèo khó.
Ở tuổi 12, cậu bé Doãn Minh Thiện đã bước vào đời, tự mày mò kinh doanh kim chỉ để nuôi sống mẹ và bản thân. Lời dặn của mẹ: “Không học thì đời con cũng vô dụng” đã trở thành kim chỉ nam trong cuộc đời ông. Doãn quyết tâm quay lại học tập và nhanh chóng thể hiện mình là một tài năng toán học xuất chúng khi hoàn tất chương trình tương đương bậc cử nhân khi còn chưa tốt nghiệp trung học.
Tuy nhiên, tai họa lại ập đến. Do một số phát ngôn bị xem là “sai lệch” trong giai đoạn chính trị cực đoan, ông bị đuổi học và sau đó bị kết án 18 năm tù cải tạo. Trong suốt gần 2 thập kỷ sau song sắt, ông vẫn không bỏ cuộc. Thay vào đó, ông học tiếng Anh, đọc văn học cổ điển, dịch sách, rèn luyện thể chất để chuẩn bị cho ngày trở lại.
Ra tù ở tuổi 41, trong tay không tiền, không địa vị, ông bắt đầu hành trình tái thiết cuộc đời. Làm phiên dịch, giảng viên rồi biên tập viên, ông nhanh chóng được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Nhà xuất bản Trùng Khánh. Năm 1985, ở tuổi 47, ông từ bỏ công việc nhà nước để tìm hiểu thế giới kinh doanh, sau đó tự mình lập công ty sách.
Cuốn sách “Một hào cho học sinh trung học” phát hành sau đó đã bán hơn 30 triệu bản, đem về khoản lợi nhuận khổng lồ, tạo bước đệm để ông bước vào hành trình mạo hiểm hơn. Ở tuổi 53, khi đồng nghiệp nghĩ đến nghỉ hưu thì ông thành lập Công ty Lifan, bước vào ngành công nghiệp xe máy – nơi đã có những “ông lớn” như Gia Lăng và Kiến Thiết thống trị.
Nhưng chính tại vùng đất cạnh tranh khốc liệt ấy, Lifan vươn lên mạnh mẽ bằng đổi mới công nghệ: sản xuất động cơ siêu nhỏ, giới thiệu động cơ xe máy đầu tiên sử dụng khởi động điện tại Trung Quốc, tạo ra cú hích bùng nổ cho ngành xe máy nội địa. Năm 2003, ông tiếp tục mở rộng sang lĩnh vực ô tô. Dù gặp không ít thách thức nhưng Lifan đã ra mắt mẫu xe Lifan 320 và nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường.
Từ một công ty xe máy, Lifan trở thành tập đoàn công nghiệp hàng đầu Trung Quốc với 18 nhà máy trong vòng 18 năm. Đỉnh cao rực rỡ đến cú ngã đau đớn. Năm 2010, Lifan niêm yết trên sàn chứng khoán Thượng Hải. Doãn Minh Thiện khi ấy đã 72 tuổi, trở thành người giàu nhất Trùng Khánh với tài sản ước tính hơn 11 tỷ NDT (khoảng 40.000 tỷ đồng).
Tuy nhiên, năm 2016, Lifan vướng vào vụ điều tra liên quan đến khoản trợ cấp hơn 100 triệu NDT (khoảng 364 tỷ đồng) từ chính phủ trung ương. Do ảnh hưởng uy tín và niềm tin thị trường nên doanh thu lao dốc. Ông tuyên bố nghỉ hưu năm 2017, nhưng chỉ 2 năm sau, buộc phải trở lại để “cứu đứa con tinh thần”. Năm 2020, Lifan chính thức nộp đơn xin tái cơ cấu và phá sản, chuyển giao quyền sở hữu cho Tập đoàn Geely.
Tất cả những gì Doãn Minh Thiện gây dựng suốt 3 thập kỷ nay không còn thuộc về ông. Tháng 8/2023, Doãn Minh Thiện chủ động chuyển vào viện dưỡng lão. Không sống cùng con cái, không thuê người chăm sóc, ông chọn một cuộc sống giản dị và lặng lẽ. Mỗi ngày trôi qua với vài trang sách, chút âm nhạc, vài bước tản bộ, đôi dòng nhật ký và những lần lặng lẽ theo dõi tin tức về công ty do chính ông gây dựng.
Gần tuổi 90, sống cô độc trong viện dưỡng lão, Doãn Minh Thiện chia sẻ một tâm niệm giản đơn nhưng sâu sắc: trong kinh doanh cũng như trong cuộc đời, không có điều gì là vĩnh cửu. Vnexpress đã có một cuộc trao đổi với ông để hiểu rõ hơn về cuộc đời và sự nghiệp của người đàn ông này.
