Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ là một biện pháp nhằm mục đích thu được nguồn thu ngay lập tức mà còn đòi hỏi sự khéo léo trong thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Điều này đặc biệt quan trọng khi chính sách thuế thu nhập cá nhân có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi kinh tế của các cá nhân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, đề xuất mới đây của Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân về giao dịch bất động sản đã cho thấy sự thiếu sót của ‘nghệ thuật đánh thuế’ trong chính sách này.
Một yếu tố quan trọng trong thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể dẫn đến giảm lợi ích của người lao động khi họ làm thêm giờ hoặc tăng thu nhập. Hệ lụy là giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội. Ví dụ, nếu một người đang nhận mức lương 50 triệu đồng/tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng/tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế.
Cá nhân thường sử dụng ba cách phổ biến để tránh thuế thu nhập cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao. Họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế. Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế.
Để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.
Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và nghệ thuật đánh thuế để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.
Báo Giao Thông cũng đã đề cập đến tầm quan trọng của việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân phù hợp. Chính sách này cần đảm bảo được sự công bằng và hiệu quả kinh tế trong quá trình triển khai.
